[Angel]

SALDA GÖLÜ (YEŞİLOVA-BURDUR) ve
MARS GEZEGENİ

Bilindiği gibi Mars Gezegeni’nde hayatın olup-olmadığı çok uzun yıllardan beri tartışma konusudur. Bu tartışmalar daha çok gezegende suyun varlığı veya yokluğuyla ilgilidir. Zira su hayat için vazgeçilmez bir şart olarak görülmektedir. Bu suyun da gaz (buhar) yahut buz (katı) halde değil sıvı halde olması hayatın mevcudiyeti açısından başka bir şarttır. Günümüzde şurası çok açıktır ki Mars’ta ortalama sıcaklık 70 derecedir. Atmosferin günün en sıcak saatinde bile 31 derece olduğu bilinmektedir( ancak ekvator bölgesinde sıcaklık öğleyin+20 derecedir). Ayrıca bu atmosfer % 95 karbondioksit içermekte,ozon tabakasının hiç olmaması ise Mars’ın mor ötesi ışınlara da sürekli açık olduğuna işaret eder. Bu durumda Mars’ta hayat yoktur. Ancak bu, geçmişte de olmadığı anlamına gelmez. Meselenin en can alıcı noktası burada düğümlenmektedir. Çünkü hem Mars’tan kopup geldiği sanılan meteoritler hem de Mars’a inen Viking adlı aracın verileri hayatın bir zamanlar bu gezegende de var olduğuna da işaret eder. Gezegenin bir zamanlar yüzeyinde (örneğin 3 milyar yıl önce) sıvı içerdiği NASA tarafından son zamanlarda açıklanmıştır. Hatta NASA’ya göre Mars’ta yüzeyde belirli bir mesafe derinlikte 3 milyar yıl kadar önceki suyun kalıntısı olarak bir buz tabakası vardı. NASA’nın yayımladığı fotoğraflara göre gezegende dünyamızdakine benzer akarsu ağları, menderesli nehirler, vadiler, göller, krater gölleri vs de gözlenmektedir. Bu fotoğrafların yayımlanmasıyla birlikte Burdur ilimizin Yeşilova ilçesinde bulunan Salda Gölü konu ile uğraşan bilim adamlarının dikkat ve ilgisini çekmiştir. Bu ilgi daha da ileri giderek gölün belgesel filmlere konu olmasını sağlamıştır. Nitekim dünyaca ünlü BBC kanalının belgesel yapımcılarından Sam ROBERTS ve ekibi 2000 yılı Ekim ayında ülkemize gelmiş,göl ve çevresinde belgesel çekmişlerdir. Bu belgesel BBC-2 belgesel programı HORIZON (UFUK) da 11 Ocak 2001 saat 21.00’de gösterilmiştir. Peki, Salda Gölü bu kadar ilgiyi neden çekmiştir?? Salda Gölü yaklaşık 50 kilometrekarelik bir alan kaplar. Tatlı-soda su özelliğinden göl suyu bol miktarda magnezyum içerir. Bu magnezyum göldeki bakteriler tarafından tüketilir ve beyaz renkli hidromanyezit minareline dönüşerek onların yapı taşlarını oluşturur. Hidromanyezit minerallerinden yapılı bakteri kolonileri bir araya gelerek stromotolitleri meydana getirir. Bu stromolitler göl içinde kıyı adalarının teşekkülüne yol açar. Bu adaların su yüzeyinden yüksekliği 5-8 metre,su içindeki yüksekliği de 8-10 metreye kadar ulaşabilmektedir. Kıyıda hidromanyezit mineralinden yapılı bu stromolitler dalgaların etkisiyle ayrıştırılırlar ve sahil kumları olarak çökelirler. Böylece gölün etrafı bembeyaz bir kuşakla çevrilidir. İşte bu beyaz sahil şeridi göle özel bir görünüm kazandırır. Bu tür görünümleri Mars’tan gelen fotoğraflarda da yer alması oldukça dikkat çekicidir. Mars’tan gelen fotoğraflarda gözlenen beyazlıklarında hidromanyezit fizikçiler tarafından ileri sürülmektedir. Hidromanyezitler ise yalnız ve yalnızca sıvı suyun bulunduğu ortamlarda bakteriler tarafından üretilmektedir (stromolitler şeklinde). Şu halde Salda gölü Mars Gezegeninde hayat ve suyun olup olmadığına dair çalışmaları ışık tutabilecek Dünyamızdaki tabii laboratuarlardan biridir. Zaten bu yüzden de bilim adamlarının gündemindedir.

Kaynakça: McKay,C.P.,1997,The Search for Life on Mars: Origin of Life and Evulotion of the Biosphere,272 263-289

Yrd. Doç. Dr. Veysel ZEDEF(S.Ü. Mim. Müh. Fak. Öğr. Üyesi)